Koçzade Yusuf Ziya Bey 1882 yılında Bitlis’te dünyaya gelmiştir. Birinci Meclis’in Kürt temsilcilerindendir.[1] Koçzade Hacı Ömer Suat Ağa’nın
oğlu olarak Bitlis’te dünyaya geldi. Bitlis Sultanisi’nden mezun olduktan sonra ticarete başladı. Bir süre Maarif Müdürlüğü’nde Başkâtiplik yaptıktan sonra siyasete girdi. Kürt Teali Cemiyeti’nde çalıştı.[2] Büyük Millet Meclis için yapılan seçimi kazanıp Bitlis milletvekili olarak 16 Ağustos 1920 tarihinde meclise katıldı. 25 Kasım 1920 tarihinde Kastamonu İstiklâl Mahkemesi üyeliğine seçildi. Müdafaa-i Hukuk Grubunun kurulmasından sonra İkinci Grupta yer aldı. İkinci grubun Saltanat’ın Kaldırılması’na karşı çıkan fikirlerini meclis konuşmalarında savundu. Lozan Barış Konferansı ile ilgili olarak Musul Eyaleti’nin, Güney Kürdistan’ın parçalanması ve Irak’ta İngiliz Manda rejimine terk edilmesine şiddetle karşı çıkan konuşmalar yapmıştır.[3]

Kürt mebusları ve ileri gelen siyasi liderleri “Milli Meclise” hakim olan Türkçülüğe dramatik bir şekilde şahit olduktan sonra Kürt İstiklal ve özgürlüğü için yeni çalışma ve örgütlenme faaliyetleri başlatırlar. Yusuf Ziya Beg bu faaliyetlerin önde gelen liderlerinden biri olur Azadi, cemiyetine, varlıklı ve bölgede sözü geçen şahsiyetlerin ve Nakşibendi Şeyhi olan Şeyh Said’in de katılmasını sağlayan kişilerden biri Yusuf Ziya Beg’dir.

Şeyh Said, Cibranlı Halit, Yusuf Ziya ve Azadi Cemiyeti’nin bölgede yaptıklarının Ankara’da duyulmasını engelliyordu.[4]

Azadi Cemiyeti’inin askeri ve siyasi üyelerinden olan bölük komutanı Bitlisli İhsan Nuri Paşa, Vanlı Rasim, Tevfik Cemal ve Teğmen Ali Rıza Nasturi isyanını’nı bastırmakla görevlendirilmişlerdi. İsyanı bastırmakla görevli Azadi Cemiyeti’nin üyeleri, Yusuf Ziya Beg’den kendilerine gönderilen şifreli talgrafı yanlış anlayınca 4 Eylül 1924 tarihinde kendilerine katılan 250-300 asker ile birlikte isyancılara katıldılar.[5]

Mustafa Kemal’in 1924 Erzurum ve Kars’ı ziyareti sırasında Varto’da oturan Hormek Aşiretinden ileri gelenler, Cibranlı Halid, Yusuf Ziya Beg ve Azadi Cemiyeti’nin gizli propagandaları ve planları hakkında kendisine bilgi verdi.[6] Mustafa Kemal Cibranlı Halid’ın yakalanması konusunda yetkilileri uyardı. Erzurum’a gelmiş olan Yusuf Ziya Bey de tutuklandı ve Bitlis Harp Divanı’na sevk edildi. Yusuf Ziya Bey Azad Cemiyeti ile yeni siyasi bir Kürt faaliyeti içinde olduğunu açıkca kabul etti.. Cibranlı Halid ve Musa Beyler ile birlikte yargılandı ve mahkûm edildi. “Hıyanet-i Vataniye Kanunu” gereğince verilen karar sonucu Şeyh Said İsyanı’nın (Genç Hadisesi olarak adı geçen) bastılmasından bir gün önce 14 Nisan 1925 saat 5.30’da Bitlis’te Cibranlı Halid Bey, Teğmen Ali Rıza Bey, damadı Faik Bey ile Molla Abdurrahman ile birlikte kurşuna dizildi.[7]

1. Türkiye Cumhuriyetinde İç Ayaklanmalar Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı, Ankara 1972

2. Göktaş, Hıdır (1991). “s.53”. Kürtler, İsyan-Tenkil. İstanbul: Alan.

3. Baybars a.g.e. s 223

4. Baybars a.g.e. s 223

5. Baybars a.g.e. s 223.

6. Baybars a.g.e. s 223.

7. Mehmet Nuri Dersimi, Dersim Tarihi, Eylem Yayınevi, İstanbul, s. 153, Uğur Mumcu, Kürt – İslam Ayaklanması 1919-1925, Tekin Yayınları, İstanbul, 1991, s.102, 204. Dersimi’ye göre 15 Nisan 1925.