1941′de Bitlis’te doğan Hamza Zülfikar, Bitlis’in yerlisi olup bu ilin eski ve köklü bir ailesi olan Zülfikarlar’dandır.

Öğrenimi

İlk ve orta öğrenimini Bitlis’te tamamladı. 1958′de Bitlis Lisesinden mezun oldu. 1959-1960 öğretim yılında Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesinin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne kaydoldu. XV. yüzyılda yazılmış Kısasü’l-Enbiya adlı yazmanın bir bölümünün dil özelliklerini bitirme tezi olarak hazırladı. 1964′te bu Fakülteden mezun oldu.

Türk Dil Kurumunun açmış olduğu memurluk sınavını kazandı ve burada bir yıl çalıştıktan sonra Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde açılan asistanlık sınavında başarılı görüldü. Bu göreve 1965 yılında atandı. “Pekiyi” notu ile derecelenen Çağatayca Bir Kur’an Tefsiri adlı doktora teziyle 14.12.1970 tarihinde “edebiyat doktoru” unvanını aldı. Türkiye Türkçesinde Ses Yansımalı Kelimeler I. c: İnceleme, VI-282 s., II. c.: Sözlük, X-320 s. adlı doçentlik tezini hazırlayarak sınava girdi.

Doçentlik sınavının bütün aşamalarını başararak 28.4.1982 tarihinde “pekiyi” dereceyle doçent oldu. 01.12.1988 tarihinde yayınları ve bililmsel çalışmaları yeterli bulunarak Yeni Türk Dili Ana Bilim Dalının profesörlük kadrosuna atandı.

Askerlik

16 aylık askerlik görevini Ekim 1971 – Ocak 1973 tarihleri arasında Sarıkamış’ta yerine getirdikten sonra Fakültedeki işine geri döndü.

Yurt İçi Görevleri

Fakültedeki asistanlık görevinin yanında Ankara Üniversitesine bağlı Türkçe Kursunda yabancı uyruklu öğrencilere ders verdi.1750 sayılı Kanun’un 46. maddesi uyarınca 1976-1977 öğretim yılında bir yıl süreyle Fırat Üniversitesinde görev yaptı. Fakültedeki öğretim faaliyetinin yanında 1980 yılından itibaren Türk Ansiklopedisi’nin yayımlanmasında Başredaktör Yardımcısı olarak çalıştı.

Millî Eğitim Bakanlığının çıkardığı bu ansiklopedinin tamamlanıp ortaya konmasında yardımcı oldu. 2547 Sayılı Kanunun 40. maddesi uyarınca l982 yılında Yüzüncü Yıl Üniversitesinde gönüllü kurucu öğretim üyesi olarak görev aldı ve haftada 10 saat ders verdi .Ayrıca Van’daki Eğitim Yüksek Okulunun Müdürlüğünü de yürüttü. Kanunun öngördüğü süre içinde Yüzüncü Yıl Üniversitesindeki görevini tamamlayarak Ankara Üniversitesine döndü. 10.10.1983′ten 05.10.1989′a kadar 6 yıl süreyle Rektörlüğe bağlı bulunan Türk Dili Bölümü Başkanlığını yaptı.

Eskişehir’de bulunan Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesinin Türkçe ders kitabını hazırlamakla görevlendirildi. Prof. Dr. Hasan Eren ile birlikte bu fakülte için Türk Dili ders kitabını hazırladı. Yüksek Öğretim Kurulunca hazırlatılan Türk Dili ve Kompozisyon Bilgileri adlı ders kitabına Cümle Bilgisi bölümünü yazdı. 1983 yılında atanmış olduğu Yeni Türk Dili Ana Bilim Dalı Başkanlığını hâlen devam ettirmektedir. Bu ana bilim dalının öğretim üyesi olarak lisans, yüksek lisans ve doktora derslerini vermektedir. Bunun yanı sıra öğrencilere lisans, yüksek lisans ve doktora tezleri yaptırmaktadır.

Bugüne kadar 15 öğrencinin yüksek lisans, 10 öğrencinin doktora tezini yönetti. Hâlen 3 öğrencinin yüksek lisans, 6 öğrencinin doktora tezini yönetmektedir. Biri Türkmenistanlı, biri Bosnalı ve biri de Arnavut olan üç yabancı öğrencinin doktora tezlerini yönetti. Bu kişiler ülkelerindeki üniversitelerinde görev aldılar. 11.05.1992 tarihinde Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanlığına atandı. Bu görevi üç yıl sürdü. Türk Dil Kurumunun aslî üyesi olarak bu Kurumda birçok yayının ortaya konmasında görev aldı.
İmlâ Kılavuzu çalışmalarına katıldı. Kılavuzun 1996 ve 2000 baskılarının hazırlanmasına katıldı. Türkçe Sözlük ‘ün 1988 yılı baskısını Prof. Dr. Hasan Eren, Prof. Dr. Nevzat Gözaydın, Prof. Dr. İsmail Parlatır ve Prof. Dr. Talat Tekin ile birlikte yayıma hazırladı. Ardından okullar için plânlanan Okul Sözlüğü’nü Prof. Dr. İsmail Parlatır ve Prof. Dr. Nevzat Gözaydın ile birlikte yayımladı. Bu arada Türkçe Sözlük’ün yeni baskısının hazırlanmasına katıldı ve sözlük, 1998 yılında yayımlandı. Türkçe Sözlük’ün kelime sayısı yapılan katkılarla 75 bine madde başına ulaştırdı. Taramalar devam etmektedir.
Son taramalarla kelime sayısı 80 binin üzerine çıkmıştır. Hamza Zülfikar, Türk Dil Kurumu Terim Bilim ve Uygulama Kolu Başkanlığını yürütmüştür. Burada İmlâ Kılavuzu, Kısaltmalar ve çeşitli terim sözlükleri üzerinde çalışmıştır. 7 yıl boyunca Türk Dil Kurumu Başkan Yardımcılığı görevini de yürütmüş, kısa bir sürü de Türk Dil Kurumu Başkanlığın vekâleten yürütmüştür. Bu görevin yanı sıra Devletin çeşitli birimlerindeki üst düzey toplantılara Türk Dil Kurumu temsilcisi olarak katılmıştır. 4000 devlet memuruna yazışma, imlâ, Türkçe kursları vermiştir. Adana, Kilis, İzmir, Van, Bitlis, Bayburt, Balıkesir, Konya, Karaman, Ankara, Çorum, Malatya gibi illerde alanı ile ilgili çeşitli konferanslar verdi. Bu illerdeki Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenlerine dilde ve imlâdaki gelişmelerle ilgili bilgi aktardı, onların sordukları soruları cevaplandırdı.

Hamza Zülfikar 2001 yılında Türk Dil Kurumundaki bütün görevlerinden istifa edip ayrılmış, şimdi ise yalnızca Türk Dil Kurumunun bilim kurullarının toplantılarına katılmaktadır. 12 Eylül 1980 tarihinden sonra, henüz tamamlanamamış ve yarım kalmış Türk Ansiklopedisi ele alınmıştı. Kurulan yeni yayın heyeti içinde H. Zülfikar da görevlendirilmişti. Burada Redaktörlük ve Başredaktör Yardımcılığı yaptığı 1981-1983 yıllarında bu görev yanında, Türk Ansiklopedisi’nde Ünlü (266.fask.), Ünsüz (266.fask.), Ünlü uyumları (266.fask.), Ünsüz uyumu (266.fask.) gibi alanıyla ilgili bazı maddeler yazdı.

Üye Olduğu Kuruluşlar

Türkiye İlim ve Edebiyat Eserleri Sahipleri Meslek Birliği (İLESAM) üyesi.
Türk Dil Kurumu Asli Üyesi
Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı kurucu üyesi

Yurt Dışı Görevleri

1975′te Universty of California’nın davetlisi olarak 10 ay süreyle Amerika Birleşik Devletleri’ne gitti ve adı geçen üniversitede Türkçe dersleri verdi. Bu arada Amerikan kütüphanelerinde alanıyla ilgili araştırmalar yaptı.

1985-1986 ders yılının ilk yarısında, Hollanda Hükûmetinin davetlisi olarak bu ülkeye gitti. Nuts Akademisinde 4 ay süreyle Türk Dili dersleri verdi ve bu bölümün programlarının oluşturulmasına katkı sağladı. Ders notlarını hazırladı. Bu arada Hollanda’daki okul çağı çocukları için hazırlatılmış olan kitapları inceleyerek bir rapor düzenledi ve oradaki Eğitim Bakanlığına sundu.

2-10 Haziran 1991 tarihleri arasında görevli olarak Arnavutluk Tiran Üniversitesini ziyaret etti. Burada Şemsettin Sami üzerine bir konferans verdi.

19-27 Temmuz 1992 tarihinde Dışişleri Bakanlığı kanalıyla Özbekistan’a gitti. Bu süre içinde Bilâl Şimşir ve Prof. Dr. Sema Barutçu ile birlikte bu ülkedeki yeni harflere geçme çalışmalarına bağlı olarak Türkiye’deki tecrübelerden kendilerine bilgi aktardı.
1998′de Kırgızistan’daki Manas etkinliklerine katıldı.
1999′da Azerbaycan’da Dede Korkut etkinliklerine katıldı.

İran’daki Türk büyük elçisinin düzenlediği Yunus Emre Sempozyumu’na Prof. Dr. İsmail Ünver ile birlikte katıldı ve bir konuşma yaptı.

Kitaplar

Yabancılar İçin Türkçe Dilbilgisi (1980 )
Yüksek Öğretimde Türkçe Yazım ve Anlatım (1985 )
Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler
Anayasa Sözlüğü (1985)
Türk Dili II (1987)
Türk Dili I (1987)
Türkçe Sözlük (1988)
Okul Sözlüğü (1994)
Bitlis-Muş Yörelerinde Halk Kültürü (1992)
Türk Dili ve Kompozisyon Bilgileri (1990)
Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları (1991)
Devlet Memurları İçin Ders Notları
Terim Sözlükleri Bibliyografyası
Makaleler
“Müştak Baba” (1967)
“Karamanoğlu Mehmet Beg” (1968)
“Abdullah Tukay (1886-1913)” (1967)
“Bitlis Halk Ağzından Derlenmiş Atasözleri, Alkış Kargış ve Bilmeceler” (1968)
“Ahmet Yesevî’den Hikmetler” (1973)
“Cumhuriyet Döneminde Yurdumuzda Yapılan Türk Dili İle İlgili Kaynak Metinleri
“Çağatayca Bir Kuran Tefsiri”
“Van Gölü Çevresi Ağızlarının Özellikleri”.
“Cümle Yapılarından Bir Örnek”
“Terimleri Açısından Teknik Dil”, Türk Dili, 404 (1985), 60-64. s.
“Atatürk, Muş ve Bitlis’in Geri Alınması”
“Atatürk ve Gambos Dağı”
“Mehmet Akif Ersoy’un Şiir Dili Üzerine”
“Mehmet Akif’in Şiirinde Söz Varlığı”
“Kadın, Hanım ve Benzeri Adlar Üzerine”
“70 Yıl Sonra Doğu’da Savaş Alanları”
“Günümüz Spor Terimlerine Bir Bakış”
“Ata Sözü Terimi, Kaynağı ve İmlâsı”
“İsa Savaş Spor Sözlüğü, Terimler ve Açıklamaları”
“Yeni Bir Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü Dolayısıyla”
“Eş Anlamlılık ve Ziya Gökalp’in Eş Anlamlılık İle İlgili Düşünceleri”
“Kültür Bakanlığınca Yapılan I. Türk Dili Kurultayı”
“Hamza Eroğlu, Türk İnkılâp Tarihi
“Günümüz Türkçesinden Bir Kesit”
“Arap Harflerinden Yeni Türk Harflerine”
“İmlâmızın Geçirdiği Evrelerden Örnekler”
“Konuşlandırmak Sözü Üzerine”
“Bankacılık Terimleri Üzerine”
“Değerlendirmeler-Mustafa Acar Sosyal Bilimler Sözlüğü”
“Türk Dili Kurultayı”
“Türk Dil Kurumu Uluslararası Türk Dili Kurultayı”
“Doğu Anadolu Ağızlarında Zaman Kavramı Taşıyan -ıp / -ı Eki”
“Özbekistan’da Lâtin Harflerine Geçiş Süreci”
Prof. Dr. Ali Şafak, Hukuk ve Emniyet Terimleri Sözlüğü”
“Uluslararası İlişkiler Sözlüğü”
“İslamî Terimler Sözlüğü”
“Türk Cumhuriyetlerinde Lâtin Harfleri ve Yayımlanan Kitaplardan Örnekler”
“Terimleri Açısından Askerlik Mesleği”
“Aziz Çalışlar-Tiyatro Kavramları Sözlüğü”
“Atatürk ve Harf İnkılâbı İçinde Tekirdağ’ın Yeri”
“Tekirdağ’da Harf İnkılâbının 65. Yıl Dönümü Kutlamaları”
“Prof. Dr. Hasan Tahsin Banguoğlu ve Türkçecilik Akımı İçindeki Yeri”
“Faks”
Gözlem Altına Almak Sözü Üzerine
“Bir Yazım Kılavuzu Dolayısıyla”
“İmlâ ve Terim Birliği”
“Okul Sözlüğü’nün Eleştirisi Üzerine”
“Doğu Kökenli Kelimelerin Son Hecelerindeki Uzun Ünlülerin Kısalması”
“Girişik Cümle Sorunu”
“Takısız Ad Tamlaması Sorunu”
“Bainbridge, M., Dünyada Türkler
“Bişkek’te Uluslararası Manas 1000 Kutlamaları”
“Türk Dil Kurumunca Önerilen Karşılıklarla İlgili Görüşler”
“Dilde Yozlaşma I” Türk Dili
“Çağdaş Irak Türkmen Şiiri”
“Doğu Kökenli Kelimelerin İlk Hecelerindeki Uzun Ünlülerin Kısalması”
“Yabancı Kökenli Kelimelerde Uzun Ünlü Aşınması veya Oluşması”
“Doğu Kökenli Kelimelerde Kalın K Sesinden Kaynaklanan Söyleyiş Sorunları”
“Yer ve Millet Adlarına Dayanan Sözlerin Leksik Değerleri”
“Ömer Seyfettin Kültür-Sanat Haftası İstanbul ve Gönen’de Yapıldı”
“Karaman’da “Tarih Boyunca Türk Dili Bilgi Şöleni Yapıldı”
“Dil Bayramı Bilkent Üniversitesinde Kutlandı”.
“Türkiye Bilişim Derneğinin Örnek Davranışı”.
“İbadet Dili Olarak Türkçe ve Atatürk’ün Bu Konudaki Düşünceleri”
Saraybosna (Sarayevo)da Çıkmış En Eski Türkçe Gazete
Türk Cumhuriyetleriyle Kurulması Beklenen Ortak Dil Üzerine II
“Doğru Yazalım Doğru Okuyalım” (Türk Dili dergisi yazıları…)
“Kalın “K” Ünsüzünün Okunuşundan Kaynaklanan Sorunlar”
“Hocam Prof. Dr. Vecihe Hatiboğlu”
“Prof. Dr. Zeynep Korkmaz’ın Öz Geçmişi”
“Sözlü ve Yazılı Basının Türkçe Karşısındaki Tutumu”
“Irak Türkmen Türkçesi ve Sorunları”