Oğlu Ferhat Sağnıç’ın Kaleminden

TÜRKÇE BİYOGRAFİ

Feqi Huseyin Sağnıç, 1926 yılında Hizan’a bağlı Xoros köyünde Asım ve Huri’nin 5 çocuğunun 3’üncüsü olarak dünyaya geldi. Nüfus kayıtlarında ismi Musa Sağnıç olan Feqi Huseyin, Halk arasında Mamosta Feqi Huseyn veya Mamê Feqi olarak ta bilinirdi. Feqi’nin asıl mesleği; duvar ustalığı, silah tamirciliği, saat tamirciliği ve en son meslek olarak marangozluğu seçmişti. Feqi, 1938’de girdiği medresede 4 yıllık medrese eğitimi aldı ve Feqi unvanına ulaştı. Kendi olanakları ile Latin harfleriyle okuma yazmayı öğrenen Feqi, Kürtçe üzerine çalışmalara başladı. Bölgede çalışmalarıyla ismi ünlenen Feqi, 1964 yılında Ziya Şerefhanoğlu’ nun senato seçimleri için Bitlis’ten bağımsız aday olarak katılmasına aktif destek verdi ve siyasi alanda çalışmalar sürdürdü. Aynı yıl içerisinde kitap ve diğer çalışmalarının ele geçirilmesi üzerine, gıyabında tutuklama kararı çıkartıldı. Uzun bir süre Ankara ve Türkiye’nin başka şehirlerinde firar kalan Sağnıç, bu sırada üniversiteli Kürd gençliği ile tanıştı. Daha sonra yakalanan Sağnıç, Tatvan cezaevinde 6 ay tutuklu kaldı (1966). Daha sonra T-KDP kurucusu olduğu iddiasıyla tutuksuz yargılanan Feqi, 12 Mart 1971 muhtırasıyla önce Siirt’e 3 kardeşi ile birlikte  tutuklanarak 40 gün göz altında kaldı. Salıverildikten 2 ay sonra bölgede Kürtçülük  yaptığı gerekçesi ile tekrar tutuklanarak Diyarbakır’da 8 ay hapis yattı. Diyarbakır’da tutuklu kaldığı sürece  DDKO davasından siyasi savunma veren Ocak komününde yer aldı. Ocak komününde Kürd dili ile ilgili savunmasında azımsanmayacak katkılarda bulundu. 74 affı ile salıverilen DDKO ocak komini  ile dışarıda buluşarak önce Komal yayınevini kurdular. Daha sonra Mümtaz Kotan, Orhan Kotan, Kaya Müştakhan, Mahmut Kılınç, Ruşen Arslan Şerafettin Kaya ile Rizgari dergisinin çıkarılmasında çalıştı. Derginin Kürdçe kısmına katkılarda bulundu.

1980 askeri bürokratik darbesine kadar Rizgari’ nin çalışmalarında etkin bir şekilde yer aldı. 1980 darbesinde Rizgari örgütü yöneticiliği suçu ile İstanbul’da tutuklanan Sağnıç, Tatvan askeri cezaevinde gözetim altında çocukları ile beraber (Nevzat,Azad, Ferhat) 90 gün kaldı. Elazığ askeri savcısı tarafından serbest bırakılan Faqi Hüseyin, daha sonra bu davadan beraat etti.

1981’den 1983’e kadar dil çalışmalarını Tatvan’da yürüttü.1983 yılında geniş kapsamlı Rizgari örgütü operasyonunda tekrar tutuklanan Sağnıç, 30 gün Selimiye kışlasında gözlem altında tutuldu.

1984 yılında hayatının sonuna kadar geçireceği İstanbul’a yerleşerek kitap çalışmalarına hız verdi. İstanbul Kürd Enstitüsü ve Mezopotamya Kültür Merkezinin (MKM) kurulmasında aktif rol aldı. Kürdçe ve Türkçe çıkan bir çok dergiye  genel olarak dil üzerine makaleler yazdı. İlk kitabı olan Peşeviya Hevisina Zimane Kurdi 1 ve 2, 1990 yılında bastı. Sırasıyla Rezimane Kurdi, Çiroken Kurdi ve Yusuf u Zulexanin, Portreler ve beyin kanaması geçireceği gün son noktayı koyduğu Diroka Wejaya Kurdi adlı kitap onun son kitabı oldu.

Faqi Hüseyin Sağnıç 3 kız ve 3 erkek çocuk babasıydı. Kürdçe’nin lehçelerinin yanı sıra Arapça, Farsça Türkçe ve Hint Avrupa dil grubunda bulunan dillerin gramer yapılarını bilirdi. Sağnıç, 12 Mart 2003 Çarşamba günü 76 yaşında İstanbul’da hayata veda etti. Cenazesi Tatvan’a götürülerek defnedildi.

KÜRTÇE BİYOGRAFİ

Di sala 1926 de, li gundê Xorosê ku girêdayî Xîzanêye hate dinê. Ew ji her pênç zarokên Asım û Hurî ê sêyemîne.  Navê wî  ê fermî  Musa Sağnıç e. Lê di nav gel de wek Mamoste Feqî Huseyn an  jî  wek Mamê Feqî tê nasîn. Karê  Feqî  esil; hostatiya diwêr, tamîrkeri ya çekan, tamîrkeri ya saetan û herî dawî jî, karê xiratiyê hilbijartiye.  Feqî di sala 1938’dan de, dest bi medreseyê kiriye û çar sala li wir perwerdehî dîtiye, piştre navê feqî  lê hatiye danîn. Hewl daye ku tîpên latînî fêr bibe, piştî Fêrbûnê dest bi xebata ser kurdî kiriye. Di heremê de bi van xebatan bi nav û deng bû.

Di hilbijartina 1964’de, piştigiriya namzetê Bêdlîs ê serbixwe Ziya Şerefhanoxlû kir, bi vî hawî di warê polîtiqayê de xebatan kir.   Di heman salê de di derheqê wî de, li ser pirtûk û xebatên wî biryara girtinê hate danîn.  Demeke dirêj ji ber ku firarî bû, geh li enqerê geh li bajarên din ê tirkiye geriya. Sağnıç, di vê navê de bi ciwanên Kurd re têkiliyek danî.

Piştre hate girtin û şeş meh di hepsa Tetwanê de girtî ma(1966). Durê jî bi tewanbariya avakirina T-KDP hate sucdarkirin. 12 Adar 1971 de muhtiraya leşkerî de, li Sêrtê bi her sê birayên xwe re hatin binçavkirin û 40 roj di bin çavda man. Piştî ku hate berdan du meh şunde, dîsa ji ber ku li herêmê dewa Kurd û kurdîtî kir, li Amedê 8 meh di hepsê de raza.

Dema ku di hepsa Amedê bû, bi DDKO re parastineke siyasî da. Di parastina xwe a bi DDKO re di derheqê zimanê kurdî de, parastineke girîng û balkêş pêşkêşî dadgehê kir. Di efûya 1974 de piştî ku hate berdan, bi endamê DDKO re,  pêşî  weşanxaneya  bi navê  komal damezrandin.  Dûre bi mehmud Qilinç, Rûşen Arslan, Şerafettin Kaya  Mumtaz Kotan, Orhan Kotan  û Kaya Muştakhan re kovara bi navê Rizgarî derxistin.  Di kovarê de, hêla zimanê kurdî de xebatan dimeşand.

Heya derbeya leşkerî a buroqratîk ku di sala 1980’de çêbû, kovara Rizgarî de xebatên giranbiha derxist holê. Di derbeya  1980 de bi sûcdarîya rêveberiya rêxistina Rizgarî, li Stenbolê hate girtin û di hepsa Tetwanê a leşkerî de, bi tevî zarokên xwe (Newzat, Azad, Ferhat) 90 roj binçav da man.  Dûre zimanzan Feqî Huseyîn Saxniç, ji aliyê dozgerê leşkerî ya Elelzîzê ve beraet bû.

Di navbera 1981 û 1983 de, xebatên xwe yên li ser zimên, li Tetwanê meşand.  Disa di sala 1983 de, bi operasyoneke  mezin ku dora rêxistina Rizgarî hatibû dorpêçkirin de, Saxniç hat binçavkirin û 30 roj di leşkergeha Selîmiyê de binçav de ma.

Di sala 1984 de mala xwe barkir stenbolê ku cihê, ewê heya dawiya temenê xwe li wir bijî. Li Stenbolê xebata li ser pirtuka xwe, bê navber berdewamkir.

Di avakirina Enstîtuya Kurdî a Stenbolê û Navenda Çanda Mezopatamyeyê de, bi roleke mezin  cîh girt . Di kovarên kurdî an Tirkî de, di derheqê zimanê kurdî de gellekî nivîsên wî henin.

Pirtûka xwe a yekem, bi navê Peşeviya Hevîsîna Zimanê Kurdî 1 û 2, di sala 1990 da weşand. Dûre bi rêzê ,Rêzimanê Kurdî, Çîrokên Kurdî, Yusuf û Zulexanin, portreler herî  dawî jî, ku roja xwin avêt mêjiyê wî,  Diroka Wêjaya Kurdî xilaskir û ev bû pirtûka wî ya dawî. Saxniç, ji aliyê polîtîqayê de, herdem piştgiriya rêxistinên ku tekoşîna Kurdistanê bi çek diparastin de dikir.

Feqî Huseyîn Saxniç bavê sê Keç û sê kuraye.  Ji xeynî zaraveyên Kurdî , erebî, Farsî, Tirkî û Gramera zimanên ku di famileya Hint- Ewrûpê dene,  dizanibû. Feqî Huseyîn Saxniç, 12 Adarê 2003’ de roja Çarşemê, di 76 saliya xwe de, li Stenbolê jiyana xwe ji dest da. Li Tetwanê hate defin kirin.